Ιστορία και αγώνες των Μελαμπιανών

Στην αρχαία εποχή οι Μέλαμπες δεν ήταν ένα ενιαίο  χω­ριό, όπως σήμερα. Αποτελούν­ταν από πολλούς συνοικισμούς. ’Ένας από αυτούς βρισκόταν εκεί πού είναι σήμερα το ίδιο το χω­ριό,  άλλος εκεί πού σήμερα είναι ο Προφήτης Ηλίας, άλλος στη θέση «Παραδείσι», άλλος στη θέση Άγιος Βασίλειος, άλλος στη θέση Βούλγαρη, άλλος στη θέση Μελισσουργάκι άλλος στη θέση Άγιος Γεώργιος Φοινοκάλλι, άλλος στη θέση Αφέντης Χρι­στός. Σε ακαθόριστο χρόνο, ί­σως για λόγους ασφαλείας (για να προφυλάσσονται από κατακτητές ή πειρατές) ενώθηκαν και έφτιαξαν  το σημερινό χωριό.

Στη θέση «Βούλγαρη» βρέθηκε, πριν από μερικά χρόνια, ένα κιο­νόκρανο, πάνω   στο όποιο είχε σκαλιστεί η λέξη «Διόσκουροι». Η Αρχαιολογική Εταιρία Ρεθύμου το πήρε και βάσει αυτού λέει ότι στη θέση «Βούλγαρη» υπήρχε ναός ειδωλολατρικός.

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΠΟΧΗ

Όταν το 824 μ.Χ., τότε πού αυτοκράτορας στο Βυζάντιο ήταν ο Μιχαήλ Β’ ό Τραυλλός (820 – 829) , οι Άραβες κατάκτησαν την Κρήτη, οι Μέλαμπες δεν έ­πεσαν στα χέρια τους. Στην «Άνω Γυαλιά» βρίσκε­ται ένα ομοίωμα ενός ποδιού και η παράδοση αναφέρει ότι έχει γίνει από το πόδι του Διγενή Ά­κριτα, πού όπως είναι γνωστό, ήταν ο θρυλικός φύλακας της Ελλάδας από τούς ανατολικούς εχθρούς της. Στη φαντασία των Ελλήνων, ο Διγενής παρουσιάζεται σαν ήρωας με τεράστιες διαστάσεις. Λέγεται ότι πατούσε με το ένα πόδι του στην «Άνω Γυαλιά» και με το άλλο στο απέναντι μέρος του ποταμού «Πλατύ» και με τα τεράστια μουστάκια του έφραζε τον ποταμό και έπινε νερό.

ΒΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ

Ο χρόνος στον όποιο συνενώ­θηκαν οι διάφοροι συνοικισμοί και αποτέλεσαν το χωριό Μέλαμπες, είναι άγνωστος. Κατά την περί­οδο όμως της Βενετοκρατίας φαίνεται ότι η ένωση των συνοικι­σμών έχει τελειώσει, γιατί σε Βενετσιάνικο χάρτη της εποχής 1400—1500, αναγράφεται το χωριό «ΜΕLΑΜΒΕS».

Στα χρόνια .επίσης 1400— 1500 ανάγεται o ναός της Αγί­ας Παρασκευής και ό ναός τοy Αγίου Γεωργίου Φανoκάλλι. Και οι δύο ναοί έχουν διπλές τοιχογραφίες.

Οι Μέλαμπες στην  Τουρκοκρατία

Οι Μελαμπιανοί πάντα από την αρχαία εποχή μέχρι τούς νεότερους χρόνους διακρίθηκαν για το αδούλωτο πνεύμα τους, για τούς αγώνες τους για την ελευθερία και την ανθρώπινη α­ξιοπρέπεια. Ποτέ δεν έσκυψαν το κεφάλι σε κανένα από τούς τρανούς καταχτητές της Κρήτης και ποτέ στο χωριό δεν κατοίκη­σαν μόνιμα κανείς από αυτούς (τούς καταχτητές) αλλα μόνο ως περαστικοί. Έδωσαν πάντοτε το παρών με σθένος και αυτοθυσία σε όλες τις επαναστατικές εκδη­λώσεις της Κρήτης. Ανάδειξαν ήρωες και μάρτυρες ιδεολόγους και αγωνιστές της ελευθερίας, μερικοί από τούς όποιους αγιοποιήθηκαν από την εκκλησία για­τί για χάρη των ιδεωδών τους προς την ελευθερία και την πί­στη έχυσαν το αίμα τους (όπως οι Τέσσερεις Μάρτυρες).

Μετά την κατάκτηση της Κρήτης από τούς Τούρκους οι Με­λαμπιανοί από τούς πρώτους ορ­γάνωσαν σώμα επαναστατικό ε­νάντια στους καταχτητές, με ιδιαίτερη Μελαμπιανή σημαία («μπαϊράκι»), με αρχηγό ένα μέλος της οικογένειας Κουτσαυτάκη, για τον όποιο είχε γραφτεί και ιδιαίτερο τραγούδι, «Του Κουτσαύτη», πού δυστυχώς δεν σώθηκε. Το επαναστατικό αυτό σώμα , πήρε μέρος σε όλες τις μά­χες και τις επαναστατικές κατά καιρούς εκδηλώσεις. Με τις εκ­δηλώσεις αυτές οι Χριστιανοί ανάγκαζαν τους Τούρκους «αγά­δες» πού είχαν καταλάβει όλα τα εύφορα μέρη της υπαίθρου, να τρέχουν και να κλείνονται στα φρούρια των πόλεων ή στα κατά τόπους φρούρια «κουλέδες» πού είχαν προκατασκευά­σει οι Τούρκοι· με αγγαρεία Χριστιανών (όπως τα φρούρια Κου­λέ – Βαθιακό Αμαρίου, Κούλε -Κοξαρέ, κ.λ.π.). Σε μία   τέτοια μεγάλη επίθεση κατά των Τούρ­κων κοντά στο χωριό Καρέ Ρε­θύμνης, έλαβε μέρος και το σώ­μα των Μελαμπιανών με τη ση­μαία του, και διακρίθηκε από τα άλλα σώματα, έχοντας αρχηγό τον Κουτσαυτάκη και συναρχηγό ένα εμπειρικό γιατρό της οικογέ­νειας Σπυριδάκη. Η παράδοση αναφέρει ότι οι Τούρκοι κάτοικοι τού χωριού Καρέ σε αντίποινα εναντίον των Μελαμπιανών πού διακρίθηκαν στη μάχη καιροφυ­λαχτούσαν να εκδικηθούν τούς Μελαμπιανούς. Κάποτε τρεις Με­λαμπιανοί πήγαιναν στο Ρέθυμνο με τα ζώα τους. (Ήταν ό παπάς τού χωριού από την οικογένεια Αύγουστακη, ό Αλέξανδρος Μελιδονιώτης και ένας πού δεν έ­γινε γνωστό το άνομα του). Έπεσαν σε ενέδρα των Τούρκων τού χωριού Καρέ, αιφνιδιάστι­καν, πυροβολήθηκαν, και σκοτώ­θηκε επί τόπου ο παπά – Αύγουστακης, τραυματίστηκε στο χέρι ο Μελιδονιώτης, και ο τρίτος ξέ­φυγε. Ό Μελιδονιώτης έζησε μέχρι τελευταία, με το τραυματι­σμένο χέρι του, από οπού είχαν αφαίρεση το κόκαλο τού βρα­χίονα.

“Όπως αναφέραμε, Τούρκοι μόνιμα δεν κατοίκησαν τις Μέ­λαμπες. Για εκδίκηση όμως για τη ζωηρότητα των Μελαμπιανών έκαψαν τρεις φορές, όπως λέγε­ται, το χωριό. Στην επανάσταση τού 1866 το ολοκαύτωμα ήταν γενικό.

Συγκεκριμένα οι Τούρκοι με πολύ στρατό ήρθαν και στρατοπέδευσαν στους ΛΑΚΟΥΣ. Ήταν χειμώνας και ξεπάτωναν τ’ αμπέλια και τα χρησιμοποιούσαν για καυσόξυλα. Ζήτησαν από τούς Μελαμπιανούς να παραδο­θούν, μα αντί για παράδοση, δέ­χτηκαν άγρια επίθεση. “Έγινε φοβερή μάχη στην οποία σκοτώ­θηκαν 60 Μελαμπιανοί. Αμέσως μετά οι Τούρκοι έκαψαν το χω­ριό. “Έμειναν μόνο τρία σπίτια πού δεν κάηκαν μεταξύ των οποίων ήταν το σπίτι τού ΖΕΟΓΑΜΠΡΟΥ (πεθερού   τού   Κυριακοστρατή) αυτο πού μένει τώρα η οικογένεια τού Μανώλη τού Κυριακάκη.

Λίγα χρόνια μετά σε μία μά­χη κατά των Τούρκων στο χω­ριό ΑΜΠΕΛΑΚΙ έλαβε μέρος ο­μάδα Μελαμπιανών με μπαϊραχτάρη τον ΤΣΟΥΡΔΑΛΑΛΕΞΑΝΤΡΗ πού φημιζόταν όπως λένε για την ογληγοροσύνη του. Στη μάχη αυτή οι Κρητικοί νικήσανε και ο ΤΣΟΥΡΔΑΛΑΛΕΞΑΝΤΡΗΣ πού γύρισε με τρυπημένη τη βράκα από τις σφαίρες, κρατούσε μαζί του για λάφυρο ένα τραπε­ζάκι από σκληρό ξύλο πού υπάρ­χει ακόμη στο χωριό.

Οι Τούρκοι από καιρό σε και­ρό έκαναν επιδρομές στο χωριό με αποτέλεσμα να μη βρίσκουν ησυχία οι Μελαμπιανοί. Γι αυτό ακριβώς το λόγο όταν θέλανε να διασκεδάσουν στις γιορτές τους ή τις χαρές τους πηγαίνανε και στήνανε το γλέντι πάνω από το χωριό στη ΛΙΜΝΗ, αφού βάζανε πρώτα σκοπούς στις γύρω κορφές. Σε περίπτωση πού φαινόντουσαν Τούρκοι αφήνανε το γλέντι και πιάνανε το τουφέκι, Όπως για όλους τους- Κρητι­κούς έτσι και για τούς Μελαμπιανούς το γλέντι διαδεχόταν η μά­χη κι η μάχη το γλέντι.

Οι Μελαμπιανοί πάντα στους αγώνες του έθνους, πήραν μέρος γεμάτοι με εθνικά ιδεώδη, θρησκείας, πατρί­δας και ελευθερίας. Χάρη σ’ αυ­τά τα ιδεώδη, οι Μέλαμπες έ­χουν να παρουσιάσουν και τούς 4 Νεομάρτυρες γεννήματα και θρέμματα των Μελάμπων οι οποίοι αποκεφαλίστηκαν στο Ρέθυ­μνο  (28 Όκτωβρίου  1824).

Κατά το ολοκαύτωμα του Αρ­καδίου είναι εξακριβωμένο ιστο­ρικά, ότι πήραν μέρος και Με­λαμπιανοί και ότι μεταξύ των ηρώων μοναχών της Μονής ήταν και ένας Μελαμπιανός από την οικογένεια Μακριδάκη και του οποίου το όνομα αναφέρεται στο Μαρτυρολόγιο των πεσόντων Μο­ναχών του Αρκαδίου.

Επίσης αναφέρονται και τα ο­νόματα δύο άλλων Μελαμπιανών μοναχών του Αρκαδίου του Νικοκαλόγερου και του Μπαργιατοκαλόγερου.

Το επώνυμο Μακριδάκης δεν σώζεται σήμερα στις Μέλαμπες, αλλά μόνο στο χωριό Ορνέ. Οι προγονοί τους ήταν Μελαμπιανοί πού μετοίκησαν στην Ορνέ ό­πως και όλοι οι κάτοικοι της Ορνέ είναι Μελαμπιανοί (Για λό­γους ευκολίας ζωής τότε, επει­δή οι κτηματικές περιουσίες ή­ταν πλησιέστερα). Το ίδιο συνέ­βη και με τούς κατοίκους της Αγίας Γαλήνης των οποίων οι πρόγονοι ήταν Μελαμπιανοί, με πρωτοπόρο τον αείμνηστο Μαθιό Μαμαλάκη (Μαμαλομαθιό) τον ιδρυτή της βιομηχανίας που και σήμερα λειτουργεί στην Αγία Γαλήνη και πρώην Δήμαρχο Μελά­μπων.

Μετά το ολοκαύτωμα του “Αρ­καδίου, πολλοί Μελαμπιανοί πήγαν στο μοναστήρι Αρκα­δίου για να αναζητήσουν δι­κούς τους και να δουν την καταστροφή. Ένας από αυτούς, είχε την έμπνευση και πήρε ένα Ευ­αγγέλιο πού είχαν πετάξει οι Τούρκοι, όπως είχαν ποδοπατήσει και διασκορπίσει όλα τα ιερά της Μονής. Αυτό το έφερε στις Μέλαμπες και ευτυχώς σώζεται μέχρι σήμερα. Κατά την εφημε­ρία μου στις Μέλαμπες το είχα­με φυλάξει στο ιερό της Αγίας Παρασκευής και πιστεύω να βρί­σκεται εκεί ακόμα. “Αξίζει να  διαφυλαχτεί. Είναι έκδοση των τυ­πογραφείων Βενετίας, με ζωηρά τυπογραφικά στοιχεία, γραμμένο στη συνδυασμένη γραφή.

Οι Μέλαμπες στους  Βαλκανικούς Πολέμους

Στους Βαλκανικούς πολέμους του 12—13 οι Μελαμπιανοί πήραν μέρος σε όλα τα Ηπειρωτι­κά και Μακεδονικά μέτωπα, σαν κανονικά στρατευμένοι από το έ­θνος ή σαν εθελοντές. Εθελον­τές ήταν αυτοί πού δεν στρατευτήκαν κανονικά λόγω ηλικίας. Αυτοί σχημάτισαν δικό τους Μελαμπιανό εθελοντικό σώμα, το ό­ποιο εντάχθηκε μετά, στο εθελοντικό σώμα όλης της επαρχίας Αγίου Βασιλείου, Υπό την γενική αρχηγία του καπετάν — Κλειδή από τα Λευκόγεια. Αρχηγός του εθελοντικού σώματος των Μελαμπιανών ήταν:

1) ο Νικόλαος Γεωργίου Τρουλλινός ένας από τούς πρώτους δικηγόρους της Κρήτης και ύστερα βουλευτής για πολλά χρόνια του νομού    Ρεθύμνης.

2) Ο Αντώνης Μιχαήλ Παπαδομιχελάκης, δάσκαλος, και πατέρας της πρεσβυτέρας Ελέ­νης Χρηστοφάκη, με το βαθμό του οπλαρχηγού. Άλλοι Μελα­μπιανοί εθελοντές ήταν: ο Γεώργιος Αυγουστάκης δικηγόρος, ύστερα τραπεζιτικός, ο Ιωάννης Βλατάκης, ο Παναγιώτης Περάκης, ο Ιωάννης Δουκάκης (αυτός είχε μετοικήσει στην Α­γία Γαλήνη), ο Ανάστος Κοντζανάκης, ο Σήφης Κανδηλάκης,ο Ιωάννης Πετρογιαννάκης, ο Βαγγέλης Φασατάκης, ό Σφυριδογληγόρης οπό την οικογένεια Σπυριδάκη, 65 χρονών, ο Ζεογιωργάκης 60 χρονών, ο Καμηλαργιανός 60 χρονών (πατέρας του Γεωργίου Βεργαδη). Όλοι ήταν μεγάλης ηλικίας, πλην τού Πετρογιαννάκη ο οποίος ήταν 15 χρονών. Εγκατέλειψαν γονείς, οικογένειες και συγγενείς για να πολεμήσουν χάρη της ελευθερίας και της πίστης.

Από αυτούς όλοι έχουν πεθά­νει, έκτος από τον Πετρογιαννάκη πού σήμερα είναι 81 ετών.

Το εθελοντικό αυτό σώμα έλα­βε μέρος στις μάχες του Μετσό­βου, του Δρίσκου και σε άλλα μέρη. Στη μάχη του Δρίσκου σκοτώθηκε ο καπετάν — Κλειδής και τον αντικατέστησε ο Μακρής, Πανεπιστημιακός δάσκαλος, από την επαρχία και αυτός Άγιου Βασιλείου.

Τα παραπάνω αποτελούν άρθρα δημοσιευμένα από τον παπά  Χρίστο Χριστοφάκη στη εφημερίδα Φωνή των Μελαμπιανών το 1978.

“Με ευχαρί­στηση θα δώσω όσα τυχόν ιστο­ρικά στοιχεία έχω συλλέξει κατά την 35ετη υπηρεσία μου σαν δά­σκαλος και παπάς της Κωμόπολης Μελάμπων. Κρίνω σκόπιμο να γνωρίσουν και οι μεταγενέστεροι τα ιστορικά στοιχεία του τόπου τους γιατί, όποιος δεν γνω­ρίζει την Ιστορία της πατρίδας του δεν γνωρίζει τον εαυτό του. Τα στοιχεία αυτά τα πήρα από διηγήσεις γερόντων Μελαμπιανών, τα όποια γνώριζαν από παραδό­σεις γιατί γραπτώς δεν αναφέ­ρεται τίποτα γι’ αυτά.”