Οι Μέλαμπες είναι ένα από τα χωριά που παραμένουν ζωντανές πολλές παλιές παραδόσεις όπως η γνωστή σε όλους Μελαμπιανή Καντάδα .
Το τι είναι και πως λειτουργεί η Μελαμπιανή Καντάδα είναι πραγματικά δύσκολο να περιγράψομε μόνο με απλά λόγια. Μια πρώτη απάντηση ωστόσο στο θέμα δίδουν τα όσα ειπώθηκαν σε πολιτιστική εκδήλωση , που οργάνωσε το Δεκέμβριο του 2008 ο Πολιτιστικός Σύλλογος του χωριού ,τιμώντας τους συντελεστές της Μελαμπιανής μουσικής παράδοσης, παλιούς οργανοπαίκτες και ταγουδιστάδες του χωριού , όπου μεταξύ άλλων ο ομιλητής απευθυνόμενος στους τιμώμενους είπε τα παρακάτω :
« Κοντά σε σας στη λύρα , στο λαούτο σας και το τραγούδι σας , η βόλτα της παρέας στις ρούγες του χωριού και η επίσκεψη από σπίτι σε σπίτι γινόταν ξεχωριστή τιμή για το νοικύρη , τη νοικοκερά , που κεράσματα περίσσα μπορεί να μην διέθεταν παρά μόνο ψωμί κι εληές πολλές φορές, είχαν όμως ανοιχτή καρδιά , στέγη φιλόξενη και μέσα εκεί, έβγαζε κέφι και το νερό ακόμη , όταν κάποιες φορές « το νερό» προσφερόταν αντί για ρακί , γιατί αυτή τύχαινε να έχει ποκάμει .
Κοντά σας η συνεπαρσά του γάμου γινότανε μουσική μυσταγωγία πριν και μετά το μυστήριο του γάμου και η μαντινάδα :
« Ανοιξε πόρτα τα’εκκλησάς πόρτα του παραδείσου
Να καταιβούν οι άγγελοι την νύφη να βλοήσουν»
βγαλμένη από 50 στόματα σαν από ένα , γινόταν μελωδία ουράνια, ανεπανάληπτη .
Τα Χριστούγεννα, τη Λαμπρή , τη μέρα τση Παναγίας , των Τεσσάρων Μαρτύρων, του Αφέντη Χριστού και τις άλλες σκόλες γινόταν γύρω από σας μια δεύτερη «λειτουργία»…μετά τη Λειτουργία του παπά, και με ένα άλλο τρόπο δασκαλεύατε την παρέα με μια άλλη διδαχή, κάνοντας το δικό σας κήρυγμα ….για το “όλοι μαζί” – στον ίδιο το σκοπό στην ίδια μαντινάδα , γιατί αυτό ναι διασκέδαση , ψυχαγωγία , αυτό ναι αναντράνισμα ψυχής, αυτόναι τρόπος ζωής.
Πρέπει να ξέρετε πως αυτές οι ώρες ήταν το μεγαλύτερο μάθημα ομαδικότητας και κοινωνικότητας που θα μπορούσε ποτέ κανείς να δώσει αλλά και ταυτόχρονα χρυσή ευκαιρία υπέρβασης κάθε αιτίας που μπορεί να χώριζε τους ανθρώπους του χωριού μας και τους μεταμόρφωνε σε ομάδα , σε κοινωνία με ισχυρούς ακατάλυτους συνδέσμους .
Συνδέσμους τέτοιους που πραγματικά έδειξε νάχει το χωριό μας σε εποχές πολύ δύσκολες , πραγματικά επικίνδυνες , παλιότερες μα και πρόσφατες , που μέσα στο κλίμα του ενθουσιασμού και του κεφιού της παρέας , έβρισκαν τη λύση τους πολλές διαφορές, διενέξεις και παρεξηγήσεις που η ζωή και οι αδυναμίες των ανθρώπων προκαλούσαν και την ώρα εκείνη δινόταν η καλύτερη ευκαιρία αυτές να ξεπεραστούν ή τουλάχιστο να μείνουν εκεί και να μην χειροτερέψουν» .
Αυτό είναι το πλαίσιο και το κλίμα που ζωντανεύει η Μελαμπαινή Καντάδα , όταν μια παρέα 10 -15-20-30 και παραπάνω μερακλήδων με επικεφαλής τη λύρα και το λαγούτο παίζοντας στους δρόμους του χωριού διάφορους κρητικούς σκοπούς , τραγουδεί ένας-ένας και κομμάτι -κομμάτι τη μαντινάδα του και επαναλαμβάνοντας το στη συνέχεια όλοι μαζί όσοι βρίσκονται στη παρέα – αποπαίρνοντας την – όπως χαρακτηριστικά λέγεται αυτός ο τρόπος εκτέλεσης του τραγουδιού . Και όλα αυτά μπορούν να γίνονται συχνά – με – αλλά και χωρίς σοβαρές αφορμές , μα προ πάντων τις γνωστές εορτές του χρόνου .
Τότε και μετά τη Θεία Λειτουργία στην Εκκλησία άρχιζε το συνηθισμένο τυπικό του πανηγυριού .
Η γιορτινή ατμόσφαιρα και οι ευχές μεταφέρονται στα καφενεία όπου οι εορτάζοντες θα κεράσουν όλους τους παρευρισκόμενους και θα δεχθούν τις καθιερωμένες ευχές τους. Το απόγευμα η ατμόσφαιρα αυτή θα μεταφερθεί στα σπίτια των εορταζόντων . Σε κάποιο απ’αυτά θα κληθούν οι οργανοπαίκτες του χωριού που μαζί με τους τραγουδιστές θα ξεκινήσουν τη οργανωμένη παρέα ( καντάδα ) . Η μουσική συντροφιά σε λίγο θα επισκεφθεί και άλλους εορτάζοντες . Αυτό διαρκεί ώρες και με επισκέψεις σε πολλά σπίτια ,δίδοντας έτσι την ευκαιρία στις νοικοκυρές να προσφέρουν την πατροπαράδοτη φιλοξενία και στα μέλη της παρέας να γευτούν τη γνήσια ρακί και κρασί αλλά και σε όλους που βρίσκονται στο χωριό να απολαύσουν ένα μοναδικό συγχρονισμένο μουσικό άκουσμα , που πραγματικά μαγεύει και εντυπωσιάζει .
Δείγματα μελαμπιανής καντάδας μπορείτε να δείτε στα παρακάτω βίντεο: