Λόγια τιμής και αναγνώρισης για τους Μελαμπιανούς οργανοπαίκτες
λυράρηδες και λαουτιέρηδες του χθές και του σήμερα…..
(Από την εκδήλωση προς τιμή των μελαμπιανών οργανοπαικτών
Μέλαμπες 13 Δεκεμβρίου 2008)
Αν μπορούσαμε να παρομοιάσομε την πολιτιστική παράδοση της Κρήτης με ένα κατάφυτο , καρπερό αειθαλές περβόλι , όσοι υπηρετούν την Κρητική μουσική είναι σίγουρα τα γλυκόλαλα πουλιά αυτού του περβολιού .
Τα άφτερα τούτα πουλιά με τους ήχους των μουσικών οργάνων τους αλλά και με τη φωνή τους , δίδουν απερίγραπτη μαγεία και απέραντη δύναμη σ΄αυτό που εκπέμπουν και διαλαλούν, δηλαδή την κρητική μουσική τη μαντινάδα και το τραγούδι, με αποτέλεσμα να φτάνει μέχρι σε μας , να σαγηνεύει το νου και την καρδιά μας και εν τέλει να μας γεμίζει με αισθήματα την ψυχή.
Μιλάμε βέβαια για τους μαέστρους των κρητικών μουσικών οργάνων , που εδώ στον τόπο μας κυρίαρχα είναι η λύρα και το λαούτο, μιλάμε για τους λυράρηδες και λαγουτιέρηδες.
Το Ρέθυμνο γενικά και ειδικότερα οι Μέλαμπες όμως το χωριό μας, είχαν και έχουν την ευτυχία να αναδείξουν σπουδαίους τέτοιους μαέστρους , που πήραν και έδωσαν πολλά, στα μουσικά πράγματα της Κρήτης και κράτησαν το μουσικό αισθητήριο των Μελαμπιανών σε υψηλό καλλιτεχνικό επίπεδο .
Είχαμε την τύχη, την ευλογία, στο χωριό μας να ανθίσει η Κρητική μουσική παράδοση με όλα τα συστατικά στοιχεία της : τη λεπτή μουσική αρμονία , το υψηλό ήθος , την αισιόδοξη ευφάνταστη ματιά της ζωής , την ώθηση της μονάδας να αναζητήσει και να μπει στην ομάδα (την παρέα), και τα «εγώ»… να γίνουν «εμείς» .
Είχαμε το προνόμιο το χωριό μας να διαθέτει πολλούς και καλούς λυράρηδες και λαγουτιέρηδες , που με κίνητρο το μεράκι τους αναλάμβαναν όλη την ευθύνη να ομορφύνουν μουσικά και χορευτικά τις μεγάλες στιγμές της ζωής των ανθρώπων του όπως είναι : οι βαπτίσεις , οι γάμοι , οι χρονιάρες μέρες , αλλά και κάθε άλλη στιγμή , που το μερακλήκι ανέβαινε και ζητούσε έκφραση και διέξοδο .
Και πραγματικά έδιδαν μια διέξοδο όμορφη, αποδοτική και αφάνταστα δημιουργική .
Σ’όλους αυτούς τους απλούς ανθρώπους με τη γεμάτη από μουσικό , και ποιητικό πλούτο ψυχή τους, το Δ.Σ. του πολιτιστικού συλλόγου Μελάμπων στρέφει και σήμερα με σεβασμό και αναγνώριση την προσοχή του .
Ας μου επιτρέψετε καταρχήν να θυμηθούμε εκείνους που δεν βρίσκονται πλέον κοντά μας, πολλοί από μας καν δεν τους ζήσαμε προσωπικά: Είναι ο Τσουρδαλάκης Μανόλης- χαρκιάς (λύρα), ο Τσουρδαλάκης ο Νίκος ( βιολί,) ο Τσουρδαλάκης Αντώνης ( μαντολίνο),Τσουρδαλάκης Γιάννης (μαντολίνο) ο Μαργαρίτης Γιώργης, ο Τρουλλινός Πολυζώης(λύρα) ,ο Τυροκομάκης Γιώργης(λύρα) ο Βαγγέλης ο Χατζηδάκης(λύρα), ο Σημαντηράκης Μιχάλης- Ζερβός(λύρα), ο Φωτάκης ο Μιχάλης, ο Γιαννακάκης ο Ευθύμιος,o Τυροκομάκης ο Ηλίας(λύρα), ο Φωτάκης ο Νίκος(λύρα), ο Σημαντηράκης ο Χρίστος(λύρα), ο Κυριακάκης ο Νίκος(λαούτο), ο Δουκάκης ο Νίκος( μαντολίνο ,λαούτο,) ο Τυροκομάκης ο Μανόλης ( μαντολίνο), Χριστοφοράκης Αντώνης (μαντόλα).
Όλους αυτούς δεν τους προλάβαμε , τους γνωρίζομε όμως από τις αναφορές και τις περιγραφές των μεγαλύτερων και που όπως λένε, διέθεταν κρητική λεβεντιά , έμφυτο μουσικό ταλέντο , βαθιά αγάπη για την κρητική μουσική .
Είχαν την ικανότητα στις απλές συνδιασμένες κινήσεις των ροζιασμένων δακτύλων τους, πάνω στα πατήματα του δοξαριού να υποτάσουν αρμονικά τους ήχους των γερακοκούδουνων, του λαούτου, του βιολιού του μαντολίνου και εκείνους της κόρδας της λύρας. Της λύρας, που μόνοι τους πελεκούσαν και κατασκεύαζαν εκεί που έβλεπαν τα πρόβατα, στα χωράφια , στ’αλώνια στα μετόχια, για να τους συνοδεύει στο τραγούδι και στη μαντινάδα , που πολύ εύκολα – όσο κι αν ήταν κουρασμένοι – σιγανά ή φωναχτά – καθημερνή και σκόλη – και για ώρες – έβγαινε από τα χείλη τους ή καλλίτερα από την αδάμαστη ψυχή τους – λες…. και ήταν «οι ευτυχέστεροι άνθρωποι του κόσμου» .
Αυτούς αναγνωρίζουμε σήμερα ως σπουδαίους, γιατί κατάφεραν να αφήσουν στο ποδάρι τους άξιους συνεχιστές, και τους έμαθαν όχι μόνο τα πατήματα και τους σκοπούς αλλά κυρίως τους κανόνες και τους όρους του πώς; το κέφι η χαρά , το κρασί , η ρακί και μια ασήμαντη ή σπουδαία αφορμή , κάτω από φτώχεια και ανάμεσα σε πολέμους , αρρώστιες και βάσανα ζωής, μπορούν να γίνονται τραγούδι , χορός , ενθουσιασμός ζωής , υπαρξιακό φτερούγισμα .
Αναγνωρισμένα πρώτος και κορυφαίος αυτών των σπουδαίων παλιών Μελαμπιανών λυράρηδων ήταν ο Μεγάλος μαέστρος της λύρας και της παρέας, ο Βαγγέλης Χατζηδάκης , στο έργο του οποίου ο Σύλλογος μας και σε άλλες εκδηλώσεις – δραστηριότητες έχει προσπαθήσει να αναφερθεί να προσεγγίσει και να καταγράψει .
Αυτό που πρέπει όμως να υπογραμμίσομε στο έργο του Βαγγέλη Χατζηδάκη είναι η τεράστια συμβολή του ώστε , το τραγούδισμα της μαντινάδας από έναν , να γίνει ταιριαστό τραγούδισμα πολλών .
Ο Χατζηδάκης κατάφερε να συστηματοποιήσει τον τρόπο ώστε το τραγούδισμα του κάθ’ενός κομματιού της μαντινάδας στην επανάληψη του και όπως απαιτούσε ο εκάστοτε σκοπός, να γίνεται όχι μόνο απ’αυτόν που έλεγε τη μαντινάδα αλλά από 2,3,5, 10, φωνές – από όλη την παρέα – με μέθοδο τόσο πετυχεμένη και αρμονική που να μοιάζει με άκουσμα μιας τεράστιας σε όγκο και τέχνη – φωνής , λες και ακούς πολυμελή, απόλυτα συγχρονισμένη χορωδία .
Αυτό βέβαια δεν εξαρτήθηκε μόνο από εκείνον αλλά και από τους πολλούς και ικανούς τραγουδιστές της εποχής του όπως : τον Ανδροκλή Δουκάκη, το Γιάννη Κουτσαυτάκη , τον Κωνσταντίνο Μπαγιαρτάκη , τον Ηλία Τρουλλινό ,το Γιώργη Κουτσαυτάκη , το Βαγγέλη Δουκάκη,το Νίκο Μαμαλάκη κ.α. που όχι μόνο δέχτηκαν να εφαρμώσουν τους προτεινόμενους και μάλλον προϋπάρχοντες μουσικούς κανόνες , αλλά με τη δική τους φωνητική ικανότητα προόδευσαν και ολοκλήρωσαν αυτή την προσπάθεια στο γνωστό μουσικό αποτέλεσμα:
«τη Μελαμπιανή καντάδα».
Υπήρξαν όμως και νεότεροι δεξιοτέχνες συνεχιστές των παλιών Μελαμπιανών λυράρηδων .
Είναι αυτοί που και μεις γνωρίσαμε αγαπήσαμε θαυμάσαμε ξεφαντώσαμε χαρήκαμε πολλές φορές τη συντροφιά τους, τη μουσική τους, το τραγούδι τους , την ανθρωπιά τους.
Είναι ο Αυγουστάκης ο Ζαχαρίας, ο Γιαννακάκης ο Αδάμης , o Τσουρδαλάκης ο Γιώργης του Αντώνη ο Μαργαρίτης ο Μιχάλης, ο Μαργαρίτης ο Μανόλης, ο Λυρατζάκης ο Αντώνης, ο Σπυριδάκης ο Βαγγέλης, ο Σπυριδάκης ο Γιώργης, ο Κυριακάκης ο Νίκος , ο Τσουρδαλάκης ο Γιώργης, ο Τσουρδαλάκης ο Νίκος, ο Κυριακάκης ο Κωστής, o Νικηφοράκης ο Ηλίας, ο Μαρκάκης ο Γιώργης και ο Μπαγιαρτάκης ο Γιώργης.
Δηλώνουμε λοιπόν ότι από εσάς τους τελευταίους, εμείς οι νεότεροι μάθαμε τι σημαίνει κρητική μουσική , κρητικό τραγούδι , τι σημαίνει κρητικό γλέντι . Γύρω σας νοιώσαμε ανείπωτες και ατέλειωτες χαρές που μας προκαλούσε η λύρα και το λαγούτο σας , ταιριασμένα αριστοτεχνικά με τις μαντινάδες των μεγάλων νεώτερων τραγουδιστάδων μας του Γιώργη και ο Μανώλη Τρουλλινού , του Ψαρομούστακου , του Αντρέα τση Μαρηγώς , του Τζανακοβαγγέλη , ….. και τόσων άλλων .
Κοντά σας και κοντά σ’αυτούς έχομε νοιώσει συγκινήσεις απερίγραπτες όταν στα σοκάκια του χωριού μας αντιλαλούσαν οι κοντυλιές και οι πενιές σας σε παλιούς και νέους σκοπούς και κάθε μαντινάδα γινότανε τελάλημα , που διαλαλούσε τις χαρές μα και τις πίκρες της ζωής σ’ένα πανηγύρι πρωτόγνωρο και ατελείωτο .
Κοντά σε σας τη λύρα και το λαούτο σας, η βόλτα της παρέας στι ρούγες του χωριού και η επίσκεψη από σπίτι σε σπίτι γινόταν ξεχωριστή τιμή για το νοικύρη , τη νοικοκερά , που κεράσματα περίσσα μπορεί να μην διέθετε παρά μόνο ψωμί κι ελιές , είχε όμως ανοιχτή καρδιά, στέγη φιλόξενη και μέσα εκεί, έβγαζε κέφι «και το νερό ακόμη» , όταν κάποιες φορές προσφερόταν αντί για τη ρακί , γιατί τύχαινε να χει ποκάμει .
Κοντά σας η συνεπαρσά του γάμου πριν και μετά το μυστήριο γινότανε μουσική μυσταγωγία, ενώ η μαντινάδα :
« Ανοιξε πόρτα τα’εκκλησάς πόρτα του παραδείσου
Να καταιβούν οι άγγελοι τη νύφη να βλοήσουν»
βγαλμένη από 50 στόματα σαν από ένα , γινόταν μελωδία ουράνια, ανεπανάληπτη .
Τα Χριστούγεννα, τη Λαμπρή , τη μέρα τση Παναγίας , των Τεσσάρων Μαρτύρων, του Αφέντη Χριστού και τις άλλες σκόλες γινόταν γύρω από σας μια «δεύτερη λειτουργία»,…μετά τη Λειτουργία του παπά,….. και με ένα άλλο τρόπο δασκαλεύατε την παρέα με μια άλλη διδαχή, κάνοντας το δικό σας «κύρηγμα» ….για το «όλοι μαζί – στον ίδιο το σκοπό στην ίδια μαντινάδα» , γιατί αυτό ναι διασκέδαση αυτό ναι αναντράνισμα ψυχής, αυτόναι τρόπος ζωής.
«Πρέπει να ξέρετε πως αυτές οι ώρες ήταν για μας το μεγαλύτερο μάθημα κοινωνικότητας που θα μπορούσε ποτέ κανείς να δώσει, αλλά ταυτόχρονα και χρυσή ευκαιρία υπέρβασης κάθε αιτίας που μπορεί να χώριζε τους ανθρώπους του χωριού μας, όμως τους μεταμόρφωνε σε ομάδα , σε κοινωνία με ισχυρούς ακατάλυτους συνδέσμους» .
Συνδέσμους τέτοιους που πραγματικά έδειξε νάχει το χωριό μας σε εποχές πολύ δύσκολες , επικίνδυνες θάλεγα , παλιότερες μα και πρόσφατες , που μέσα στο κλίμα του ενθουσιασμού και του κεφιού της παρέας , έβρισκαν τη λύση τους πολλές διαφορές, κόντρες και διενέξεις , που η ζωή και οι αδυναμίες των ανθρώπων προκαλούσαν και την ώρα εκείνη δινόταν η καλύτερη ευκαιρία αυτές να ξεπεραστούν ή τουλάχιστο να μείνουν εκεί και να μην χειροτερέψουν.
Μας πείσατε πως δεν ανήκετε στον εαυτό σας ή στην οικογένεια σας , αλλά στην παρέα, σ’όλο το χωριό , γιατί κάθε στιγμή που δημιουργούνταν οπουδήποτε εστία κεφιού , το κάλεσμα για να διασκεδάσετε μια παρέα εσείς το ερμηνεύατε ως προσταγή, ως χρέος και ας ήταν μεσημέρι ή μεσάνυχτα , ή ώρα δουλειάς ή ανάπαυσης .
Πολλές φορές επίσης η συγκρότηση της παρέας για να διασκεδάσει το χωριό ήταν δική σας έγνοια , προσωπική ευθύνη , γι’αυτό και ξεκινούσε από το δικό σας σπίτι με τη δική σας καρδιακή φιλοξενία που ολόκληρη η οικογένεια σας ήταν πρόθυμη , σαν στρατευμένη , ότι χε να προσφέρει .
Και ακόμη όταν τα τελευταία χρόνια η λύρα και το λαούτο άρχισε να αποδίδει χρήματα εσείς για το τόπο σας παραμείνατε πάνω από αυτά, γιατί γνωρίζετε καλά πως η μουσική , η τέχνη, βασίζονται κυρίως στην αγάπη και στο μεράκι όσων την υπηρετούν .
Για όλα λοιπόν τα παραπάνω και πολλά άλλα που όλοι ξέρομε και έχομε να διηγηθούμε , οι Μέλαμπες, ο Σύλλογος μας και γω προσωπικά θέλομε να σας πούμε ένα μεγάλο ευχαριστώ.
Γιατί αυτή την ανεκτίμητη κληρονομημένη μουσική Μελαμπιανή παράδοση την αγαπήσατε και τη ζήσατε τόσο , ώστε να μας κάνετε και μας να την αγαπήσομε και να τη χαιρόμαστε και μάλιστα, πρόσφατα με τη δική σας πάλι βοήθεια την καταγράψαμε στα 2 μουσικά C.D, ώστε κι άλλοι να έχουν την ευκαιρία να τη χαρούνε .
Ξέρομε ότι αυτή την παράδοση , όχι μόνο τη σεβαστήκατε και τη διατηρήσατε αλλά στο μέρος που σας αναλογούσε θελήσατε να την προάγετε και να την κάνετε γνωστή και πάρα πέρα . ΄Ετσι ώστε σήμερα:
-η Μελαμπιανή παρέα απ’όπου κι αν περάσει να μην περνά απαρατήρητη .
-η Μελαμπιανή καντάδα σαν ένα άλλο μουσικό άκουσμα να είναι γνωστή στις μέρες μας σ’ολόκληρη την Κρήτη και όχι μόνο,
-η Μελαμπιανή μουσική παράδοση να αναγνωρίζεται από τους ειδικούς για την αξία της και γι’αυτό άλλωστε γίνεται προσπάθεια αντιγραφής της πολλές φορές .
Και βέβαια όμως…. αφού όλα τα παραπάνω είναι τόσο αληθινά και σπουδαία δημιουργούν σε όλους μας τους νεότερους μεγάλο χρέος και καθήκον .
Αυτή τη μουσική παράδοση και όλα τα συνακόλουθα της, να τα κρατήσομε ζωντανά , γνήσια και ανόθευτα στις Μέλαμπες , ως πλούτο που πρέπει να παραδοθεί και στις επόμενες γενεές.
Τελειώνοντας και εκ μέρους όλων των Μελαμπιανών, σας ευχαριστώ και θέλω πάλι να διατυπώσω μια ευχή από καρδιάς .
Να σας έχει ο Θεός καλά ώστε για χρόνια πολλά ακόμη να συνεχίσετε με τις κοντυλιές και τις πενιές σας να μας προσφέρετε αυτό που καλά ξέρετε να φτιάχνετε : Το κέφι , τη χαρά, την κρητική τη λεβεντιά.
Σας ευχαριστώ πολύ
Αντιδήμαρχος Δήμου Λάμπης
Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Μελάμπων
Τσουρδαλάκης Αντώνης
